Đối với giáo viên và ngay cả các bậc phụ huynh, việc dạy tiếng Anh cho trẻ em không hề đơn giản. Dù giao con cho trung tâm tiếng Anh, các bậc phụ huynh vẫn muốn tham khảo thêm các phương pháp và kiến thức về giảng dạy ngoại ngữ.
Hiểu được tâm lý của phụ huynh, bài viết sau đây sẽ cung cấp một số thông tin vô cùng bổ ích về phương pháp phonics (phương pháp ngữ âm). Đây là một trong những mảng kiến thức quan trọng hàng đầu khi dạy tiếng Anh.
Các thuật ngữ Phonics
- Phonics – Ngữ âm: Sử dụng âm thanh được tạo nên bởi các chữ cái riêng lẻ, hoặc một tổ hợp các chữ cái tạo thành.
- Decoding – Giải mã: Sử dụng kiến thức ngữ âm của bản thân để phát âm và đọc mặt chữ.
- Grapheme – Tự vị (đơn vị chức năng nhỏ nhất của hệ thống chữ viết): Là một hoặc một nhóm các chữ cái như “s, a, she, air”.
- Digraph – Chữ ghép: Là hai chữ ghép thành một âm ví dụ như: sh, ai, oo
- Phoneme – Âm vị: Là âm thanh do một chữ cái hoặc một nhóm chữ cái tạo ra. Ví dụ như từ “mat” bao gồm 3 âm vị: m, a, t.
- Sounding out – Đọc to: Là cách bạn sử dụng kiến thức về ngữ âm để tạo ra từng âm trong một từ (như “r-e-d” hay “s-au-ce-p-a-n”)
- Blending – Pha trộn: Nối các âm trong một từ với nhau để đọc được từ hoàn chỉnh (như “r-e-d, red”)
- High-frequency words – Từ có tần suất cao: Là những từ xuất hiện rất thường xuyên trong các văn bản, văn nói, trong các cuộc hội thoại nhưng lại khó có thể phân tích ngữ âm của chúng (như các từ: the, one, where,…). Khi ấy, trẻ em được dạy cách học thuộc lòng các từ này.
Phonics là gì? Vì sao dạy tiếng Anh cho trẻ em theo phương pháp Phonics lại quan trọng?
Phonics (hay ngữ âm) là sử dụng âm thanh của chữ cái nhằm giúp trẻ đọc và viết. Ngữ âm hình thành khi mối quan hệ giữa các âm thanh của ngôn ngữ nói (phonemes – âm vị), và các chữ cái hoặc nhóm chữ cái (graphemes) hoặc âm tiết (syllables) của ngôn ngữ viết được thiết lập. Đây còn được gọi là Alphabetic Principal – nguyên tắc chữ cái hoặc Alphabetic Code – Mật mã chữ cái.
Trên thực tế đã có rất nhiều nghiên cứu cho thấy đây là cách dạy tiếng Anh cho trẻ em mang lại hiệu quả tốt. Trong lứa tuổi mẫu giáo, trẻ em cần học cách lắng nghe để nhận biết đâu là cách đọc đúng, đâu là cách đọc sai. Bởi vậy, phương pháp Phonics là phương pháp dạy tiếng Anh cho trẻ em hiệu quả, nhiều lợi ích.
Thông thường trong các năm học tiểu học, trẻ em sẽ được dạy rằng 1 chữ cái có 1 cách phát âm tương ứng. Tại thời điểm đó, các em có thể phát âm các từ ngắn như: c-a-t, cat. Tiếp theo, thầy cô sẽ giới thiệu cho các em rằng các chữ ghép tạo ra cách đọc khác nhau, ví dụ như: sh, ai và ee. Lúc này, các em đã biết cách đọc nhiều tổ hợp âm và chuyển sang tập đọc các từ phức tạp hơn. Nhờ có cách dạy tiếng Anh cho trẻ em vô cùng khoa học, các học sinh tiểu học đã có thể đọc hầu hết các từ đơn giản và quen thuộc.
Biết về Phonemic (Âm vị) giúp trẻ đọc tốt hơn
Khi trẻ em có nhận thức về Âm vị học, khả năng đọc của các bé sẽ được nâng cao rất nhanh với sự trôi chảy đáng kinh ngạc. Điều này cho phép các em đọc với tốc độ nhanh hơn, chính xác hơn và biểu cảm hơn. Một khi trẻ em có thể đọc một cách nhuần nhuyễn và có ngữ điệu, khả năng viết cũng sẽ nhờ vậy được cải thiện tốt hơn.
Phương pháp Âm vị hay Âm vị tổng hợp đã được biết đến từ rất lâu và được coi là cách thức giảng dạy mang lại hiệu quả tốt. Chính vì vậy, Phonics trở thành “giáo án” giảng dạy chủ chốt trong nhiều hệ thống trường học ở các quốc gia nói tiếng Anh.
Anh ngữ có khoảng 44 âm và đơn âm, nhưng bảng chữ cái thì có 26 chữ. Đó là lý do vì sao một âm có thể được tạo từ nhiều chữ cái. Theo đó, hãy hướng dẫn các em tìm hiểu sự liên quan giữa chữ cái và các âm một cách đơn giản, rõ ràng.
Để làm được điều này, âm vị tập trung vào sự kết hợp của chữ cái và âm đọc, cho phép trẻ em chia nhỏ từ để đánh vần, sau đó mới ghép lại thành một từ có phát âm hoàn chỉnh. Quá trình này được gọi là phân loại và pha trộn.
Phân loại và pha trộn
Việc bắt trẻ em “vật lộn” để phát âm và hiểu được chính xác một từ, hay yêu cầu các em tìm kiếm gợi ý trong ngữ cảnh cụ thể để suy ra nghĩa của từ không thực sự hiệu quả. Thay vào đó, âm vị hướng dẫn trẻ em nhìn vào các chữ cái cấu tạo nên từ đó, phân nhỏ ra các âm thành phần trước khi gộp lại để đọc từ một cách hoàn chỉnh.
Cụ thể, chúng ta lấy ví dụ là từ “Cat (chú mèo)”, các học sinh nhỏ tuổi sẽ biết cách đọc từ âm đầu tiên /k/, rồi đến /a/ và cuối cùng mới là /t/. Sau khi phân đoạn thành công, chúng sẽ pha trộn và đọc được từ /kat/.
Nếu các em luyện tập thường xuyên, tốc độ phân tách âm và ghép âm để đọc từ vựng sẽ nhanh chóng tăng lên. Đây chính là hiệu quả mà phương pháp dạy Phonics cho trẻ mang lại đối với không chỉ việc đọc ở trẻ, mà còn cải thiện cả khả năng viết.
Decoding (giải mã) và Encoding (mã hóa): Cầu nối giữa đọc và viết
Giai đoạn đầu, phương pháp dạy Phonics cho trẻ đạt được vô vàn tán thưởng khi giúp học sinh cải thiện kĩ năng đọc thụ động. Đây còn được gọi là quá trình Decoding (giải mã). Sau đó, chính kiến thức về âm vị của học sinh sẽ giúp bản thân các em phát triển kỹ năng viết một cách chủ động. Hoạt động này được biết đến dưới cái tên Encoding (mã hóa).
Dựa vào hai phương thức hoạt động nói trên, nhiều giáo viên có xu hướng tăng cường các bài học liên quan đến kỹ năng viết (như ghép chữ, ghép vần) vào các bài học ngữ âm. Nhờ vậy, khoảng cách giữa hai kỹ năng quan trọng là đọc và viết sẽ được thu hẹp đáng kể.
Trẻ học được gì với phương pháp phonics?
Tổ chức giờ học Phonics cho trẻ: Giữ cho bài học dễ và vui vẻ
Mục đích của dạy tiếng Anh cho trẻ em là để các em biết một ngôn ngữ mới. Việc học Phonics cũng vậy, đều có đích ngắm là các em có thể đọc nhanh và dễ dàng. Hãy biến việc học trở thành niềm vui chứ đừng để con cảm thấy đây là một gánh nặng. Để làm được điều này, hãy lưu ý một số điểm quan trọng khi dạy tiếng Anh cho trẻ em sau đây:
- Tập trung dạy học trong vòng khoảng 10-20 phút, đừng khiến các con phải ngán ngẩm mỗi khi phải học. Để tạo không khí vui tươi, bạn có thể mang các hoạt động vui chơi mang tính giáo dục, các trò chơi bổ ích vào lớp học ngữ âm nhé.
- Hãy chọn thời gian khi bé đang tràn đầy năng lượng và vui tươi, đồng thời tìm đến không gian học yên tĩnh để con không bị phân tâm bạn nhé.
- Ngay cả khi trẻ em đã tự đọc được một cách trôi chảy, bạn nên giữ thói quen đọc sách cho con nghe mỗi ngày. Học đọc nên là một trải nghiệm tích cực bởi đây là kỹ năng vô cùng tốt mà một đứa trẻ nên thành thạo.
- Nếu bạn vẫn băn khoăn hay lo lắng về khả năng đọc của bé, hãy tìm đến giáo viên của các con. Họ là người trực tiếp dạy các con hàng ngày và hiểu được đâu là điểm mạnh, đâu là điểm các con cần cải thiện.
Phương pháp Phonics dạy tiếng Anh cho trẻ em mẫu giáo
Trong các lớp mẫu giáo, việc dạy tiếng Anh cho trẻ em tập trung vào phát triển kỹ năng nghe và đọc. Tài liệu học của các bé chủ yếu là những bài hát, những trò chơi liên quan đến âm thanh để bé quen với việc nghe đi nghe lại. Khi đó, trẻ em sẽ đạt được:
- Khả năng nghe và sao chép âm thanh (ví dụ: làm sao để tạo được tiếng xe hơi chạy, những chú chó phát ra âm thanh như thế nào?)
- Sử dụng nhạc cụ và giọng nói để tạo ra âm thanh
- Nghe được nhịp điệu và vần điệu (chủ yếu xuất hiện trong các bài đồng dao)
Phương pháp Phonics dạy tiếng Anh cho trẻ em lớp 1
Lên lớp 1, học sinh sẽ được dạy cách phân biệt giữa các tổ hợp âm, âm đôi và âm ba. Lúc này, giáo viên sẽ giới thiệu cho các em những chữ ghép (các chữ có 2 âm tiết) như: catfish, picnic, kitchen,…). Việc dạy các âm tiết phổ biến giúp các em nắm vững cách đánh vần nguyên âm ngắn, nguyên âm dài (như: oa, ee, ai,…).
Phương pháp Phonics dạy tiếng Anh cho trẻ em lớp 2
Khi trẻ em bước vào lớp 2, các phương pháp dạy tiếng Anh cho trẻ em càng cần được chú trọng. Lúc này, các em cần biết cách phát âm các từ có 2 âm tiết trở lên và để làm được điều này, các em cần áp dụng mọi kiến thức ngữ âm vào thực tế. Những mẫu văn bản dài hơn, những câu chuyện phức tạp hơn sẽ xuất hiện trong giáo trình học.
Tuy nhiên, trẻ em vẫn cần ôn lại những kiến thức của lớp 1 để đọc thành thạo. Vì vậy nếu các bé còn chưa tự tin khi đọc và phát âm, đừng lo lắng mà hãy tìm đến giáo viên của các em để xin lời khuyên. Điều quan trọng nhất đó là không nên để trẻ căng thẳng khi học tập. Phụ huynh nên cố gắng khiến các em hứng thú trong các buổi luyện phát âm tiếng Anh ngắn.
Các giai đoạn dạy phonics tiếng Anh cho trẻ em
Giai đoạn tiền phonics
Trước khi học về Âm vị, bạn cần phát triển các kỹ năng nhất định bao gồm: nghe, mô phỏng âm thanh, tìm kiếm âm thanh. Đối với kỹ năng nghe, trẻ em cần được tạo thói quen tập trung và biết cách lọc các tạp âm không cần thiết đến từ môi trường. Sau đó, khi các em đã thành thạo việc chọn lọc âm thanh thì có thể tự tạo ra các âm này bằng cách đọc.
Để đạt được điều này, hãy mô phỏng âm thanh cho các em và khiến các em chú ý đến khẩu hình miệng khi phát âm. Cuối cùng, việc lồng ghép các âm thanh cũng quan trọng như việc xâu chuỗi các chi tiết của một câu chuyện vậy. Các em cần nhận ra từ nào đi trước và từ nào luôn đi sau các từ còn lại.
Giai đoạn Âm thanh và Hành động
Đầu tiên, việc “in dấu” âm thanh vào tâm trí của trẻ là việc không hề đơn giản. Để các bé ghi nhớ được các âm các từ này, cần tạo ra những hành động giúp chúng liên kết cách đọc và chữ viết. Ví dụ, để tạo ra âm /m/, giáo viên sẽ dạy các em xoa bụng khi ăn một thứ gì ngon rồi nói “mmmmm”. Hoặc dạy các em phát âm /a/ bằng cách há to miệng như lúc ăn táo. Đương nhiên, bạn cần sử dụng các hành động giống nhau cho từng âm thanh cụ thể để tránh nhầm lẫn.
Giai đoạn Chữ cái và Âm Tương ứng
Cách đọc các chữ cái và cách phát âm khi chúng được đặt trong một từ đôi khi rất khác nhau. Ví dụ chữ cái “c” thường được đọc khi đứng một mình là “see”, tuy nhiên khi ghép từ lại được phát âm là “k” hoặc “s”. Một chữ cái đơn lẻ không tạo nên một âm hoàn chỉnh. Thường thì có rất nhiều cách để biểu thị cho một từ. Ví dụ âm /s/ hay được biểu thị khi đọc các từ bắt đầu bằng “s, c, ps”.
Phương pháp Sight words: Khi phonics là chưa đủ
Nếu chỉ học ngôn ngữ qua phương pháp âm vị, học sinh sẽ khó có thể giải mã được các vấn đề liên quan đến chính tả. Trên thực tế, tiếng Anh là một “ngôn ngữ lai” và bị ảnh hưởng bởi nhiều ngôn ngữ khác như: Đức, Latinh, Pháp, Hy Lạp,..
Sự pha trộn này dẫn đến nhiều mâu thuẫn trong cách phát âm tiếng Anh vào thời điểm hiện tại. Đôi khi âm vị khó có thể giải mã được những từ này. Chính vì thế, trẻ em cần biết cách đọc thông qua Sight words (Từ nhìn).
Sight words (Từ nhìn) hay chính là các từ xuất hiện trước mắt các trẻ với tần suất cao, hoặc là các từ thường xuyên được sử dụng trong hầu hết các văn bản. Trong các cuốn sách dành cho trẻ em, Sight words chiếm đến 75% lượng từ vựng có trong các đoạn văn bản. Từ đây, bạn nên áp dụng cả hai cách thức học tập này cho trẻ em để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Xem thêm:
- Sight words là gì? Áp dụng phương pháp Sight words dạy trẻ học tiếng Anh
- Dạy từ vựng tiếng Anh cho trẻ em: Phương pháp Sight Words vs. phương pháp Phonics
Việc dạy tiếng Anh cho trẻ em không nên là những buổi học nhồi nhét kiến thức. Hãy khiến các em tràn đầy hứng thú khi học bằng các trò chơi thú vị và bổ ích. Vận dụng tốt phương pháp phonics giúp trẻ chủ động tiếp thu kiến thức mới là phương pháp dạy tiếng Anh cho trẻ em hiệu quả nhất!